- ባለንበት ዘመን ካምፓኒዎች በ ህብረተሰባዊ ኃላፊነት(Corporate Social Responsibility-CSR) በመላው አለም በሚለኩበት ዘመን ቻይናዎች የነገ የ ሌላየ አፍሪካ ሀገር ፕሮጀክት ዕድላቸውን የሚያበላሹላይሆኑ ይችላሉ
- ''የ ሕብረተሰብ ጉዳቶች (ስለ መንገድ ፕሮጀክት ነው ከላይፅሁፉ የሚያብራራው) በ ሁለት ደረጃዎች ከ ግንዛቤውስጥ ይገባሉ:- የመጀመርያው በ ፕሮጀክቱ የ ዲዛይንደረጃ ሲሆን ሁለተኛው በ ልማት ዕቅዱ ትርጉም ላይ ነው።
ዛሬ ከ አዲስ አበባ የሚወጡ ዘገባዎች እንደሚያሳዩት የ ሰማአቱ የ አቡነጴጥሮስን ሃውልት ይነሳል ቢባልም መንግስት ከ ቦታው እመልሳለሁ የሚል መልክት በ መንግስታዊ የመገናኛ ብዙሃንም ጭምር እየተነገረ ነው። እስኪጉዳዩን ከ ፕሮጀክት አስራር በኩል ያለውን አንደምታ አንድ ሁለት ልበል።
አንድ ሃውልት ሲተከል እንዲነሳ ተደርጎ አይደለም ። በጣም ጥብቅ ሆኖእንደሚሰራ የታወቀ ነው።ሃውልቱን ለማንሳት ብሎን እንደመፍታት ቀላልአለመሆኑን ነገር ግን ከ ስር መገዝገዝ እና መቁረጥ እንደሚያስፈልግለማወቅ መሃንዲስ መሆንን አይጠይቅም።
ይህ ማለት ሃውልቱን ለመንቀል ወጪ ይፈልጋል ማለት ነው (በዶዘርእንደማይፈርስ ስለሚታሰብ )።
እዚህ ላይ የ ፕሮጀክቱን ወጪ ሂሳብ በ ቀላል አስተሳሰብ (logic)እንመዝነው ። እርግጥ ነው የ ፕሮጀክትን ወጪ በ ምሳሌ መገምገምአይቻልም።ዝርዝር መረጃን ስለሚፈልግ። ከ እዝያ በፊት ግን ማንኛውም የልማት ፕሮጀክት ማሟላት የሚገባው ቢያንስ ሶስት አይነት ግምገማዎችንእንደሚያደርግ ይታወቃል ። ይህ ማለት የ ባቡር ዝርጋታው ፕሮጀክት ከሶስት ዋና የመለክያ ነጥቦች አንፃር ተገምግሞ እንደሚፀድቅ የታወቀነው።እነርሱም:-ሀ/ የ ወጪ-ገቢ ትንተና (cost-benefit Analysis):- ለ ባቡር ግንባታየሚወጣው ወጪ ከሚያስገኘው ኢኮኖሚያዊ ጥቅም ጋር በማነፃፀር።
ለ/ የ አካባቢ ተፅኖ ዳሰሳ (Environmental Impact Assessment -EIA):-ፕሮጀክቱ በ አካባቢያዊ ሁኔታዎች ላይ የሚያመጣው አሉታዊ ተፅኖየሚለካበት እና
ሐ / የ ሕብረተሰብ ጥቅምና ጉዳት ትንተና (Social cost-benefit Analysis):-ፕሮጀክቱ በ ማህበረሰቡ የ ጤና፣የ ገቢ ፣ባህላዊ ፣ታሪካዊ እናሃይማኖታዊ እሴቱ ላይ የሚፈጥረው በጎ ያልሆነ ተፅኖ ሁሉ ያጠቃልላል።
ሐውልቱን መንቀል ዲዛይኑን ከማስተካከል የበለጠ ወጪአለው።
የሃውልቱ መነቀል ከላይ ከተጠቀሱት ወጪዎች አንፃር ሁሉም በ እዚህፕሮጀክት ላይ የሚወድቁ ወጪዎች መሆናቸውን ለመረዳት በጣም ቀላልነው። ሃውልቱን ከመንቀል ይልቅ ዲዛይኑን ማስተካከል (በ ትንሽ እርቀትባቡሩ እንዲያልፍ በማድረግ) አዋጪ መሆኑን ለመረዳት ሃውልቱንመንቀል ለ ሁለት አይነት ወጪ እንደሚዳርግ መረዳት የግድይላል።እነርሱም:-
1/ የ ገንዘብ ወጪ(ቀጥተኛ ወጪ) ለዲዛይን ማስተካከያ ከመክፈልለ ሃውልት መንቀያ የሚያወጣው ገንዘብ ከፍተኛ እንደሚሆን ይገመታል።ለምን?።ሀውልቱ እንዳይላላጥ እና እንዳይሰበር ከ አነቃቀል እስከማንቀሳቀስ ድረስ ኃላፊነት ሲወሰድ የ መንቀል ፣የማንቀሳቀስ ሥራ እና ለእዚህ ሁሉ የ ዋስትና ክፍያውን ስናስበው ዲዛይኑን ከመቀየር ጋር ሊወዳደር አይችልም ። በሐውልቱ መነሳት ላይ የሚከተለውን ሁለተኛወጪ ስንመለከት ደግሞ ዲዛይን መቀየር አዋጭ መሆኑን እንረዳለን።
2/ የ ሕብረተሰብ ጉዳት (Social-cost)-
ከላይ እንደጠቀሰው '' የ ሕብረተሰብ ጥቅምና ጉዳት ትንተና'' (Social cost-benefit Analysis )፣ ቀጥተኛ ያልሆነ ወጪ ነገር ግን ጉዳቱ ብዙጊዜ ከፍተኛ ችግር የመፍጠር አቅም ያለው ነው። ይሄውም ፕሮጀክቱ በማህበረሰቡ የ ጤና፣የ ገቢ ፣የ አካባቢ ብክለት ፣ባህላዊ ፣ታሪካዊ እናሃይማኖታዊ እሴቱ ላይ የሚፈጥረው በጎ ያልሆነ ተፅኖ ሁሉ መኖርአለመኖሩ የሚለካበት የልማት ፕሮጀክት መለክያ መንገድ ነው። ይህምበማንኛውም የ ልማት ፕሮጀክቶች ላይ ፕሮጀክቱ ከመፅደቁ በፊት በሰፊውየሚተነተን መሆኑ ይታወቃል። አንድ የልማት ፕሮጀክት ከ ገንዘብወጪ-ገቢ (cost-benefit analysis) አንፃር ብቻ የሚለካበት ጊዜአልፏል። በተለይ በአሁኑ አለም ማንኛውም ፕሮጀክት ጤናማ የሚያሰኘውጥሩ የሆነ የ አካባቢ ተፅኖ ዳሰሳ እና የ ሕብረተሰብ ጥቅም-ጉዳት ትንተና(Social cost-benefit Analysis) ጥሩ የሆነ ሲሆን ብቻ ነው።
እዚህ ላይ ልብ ማለት ያለብን ከላይ የተጠቀሱት ትንተናዎች የሚደረጉትበቅድምያ ፕሮጀክቱ ሥራ ላይ ከመዋሉ በ ዲዛይን ደረጃ እና በ ፕሮጀክቱስራም ላይ የመከለስ ዕድል መኖሩን ነው።
በ አውሮፓ የ ትራንስፖርት ሚኒስትሮች ስብሰባ ላይ የ ትትራንስፖርትን የሕብረተሰብ ጉዳት ትንተና ፅሁፍ ላይ ማንጋውም የ ትራንስፖርት ግንባታ ፕሮጀክት ሁለት ጊዜ የመከለስ ዕድል ስለመኖሩ የ ኢኮኖሚ ልማት እናትብብር (OECD) እትም እንዲህ ይገልፀዋል :-
''የ ሕብረተሰብ ጉዳቶች (ስለ መንገድ ፕሮጀክት ነው ከላይ ፅሁፉየሚያብራራው) በ ሁለት ደረጃዎች ከ ግንዛቤ ውስጥ ይገባሉ:-የመጀመርያው በ ፕሮጀክቱ የ ዲዛይን ደረጃ ሲሆን ሁለተኛው በ ልማትዕቅዱ ትርጉም ላይ ነው።''
''Social costs are taken into account at two different levels:first, in the design of projects, and then in the definition of development plans'' E Quinet - Internalisingthe social costs of transport, European Conference of Minister of Transport, OECD publication,1994,p.29
ዲዛይኑ ካልተስተካከለ አደጋው ለቻይናም ይተርፋል
ከ እዚህ በተረፈ ግን የ አለም አቀፍ ሕብረተሰብ ከቅርስ ጋር በተያያዘየሚነሳ ጥያቄ በ ኢትዮጵያ መንግስት ላይ መቅረቡ አይቀርም።ዩነስኮንጨምሮ አለም አቀፍ ድርጅቶች ጉዳዩን በጥብቅ እንዲያዩት መግፋትከማንኛውም ዜጋ የሚጠበቅ ግዴታ ነው።
በ አሁኑ አለም ቻይና የገባችበትን ፕሮጀክት ነቁጥ የሚፈልጉ እና ሃያ አራትሰዓት የሚሰሩ ሚድያዎች በ ምዕራቡ ዓለም መኖራቸውን የ ኢትዮጵያመንግስት መዘንጋት የለበትም። ቻይና ከ አፕል ኮምፑተር ምርት ጋርየገባችውን ውዝግብ መርሳትአይገባም።(http://www.nytimes.com/2011/02/23/technology/23apple.html?pagewanted=all&_r=0) የ ቻይና ፕሮጀክትሲወቀስ አብሮ የ አፍሪካ መንግሥታት ጥሩ አርስት ተገኘላቸው ማለትነው። እናም ምርጫው የ መንግስት ይመስለኛል። ዲዛይኑን አስተካክሎ የሰማአቱን ሃውልት አክብሮ ፕሮጀክቱን መጨረስ።
ከ እዚህ ባለፈ ግን ባለንበት ዘመን ካምፓኒዎች በ ህብረተሰባዊ ኃላፊነት(Corporate Social Responsibility-CSR) በ መላው አለምበሚለኩበት ዘመን ቻይናዎች የነገ የ ሌላ የ አፍሪካ ሀገር ፕሮጀክትዕድላቸውን የሚያበላሹ ላይሆኑ ይችላሉ። እና በ CSR ሕግ መሰረትዲዛይኑ እንዲስተካከል እንደሚገፉ እገምታለሁ። በመሆኑም የ ግንባታውን ጨረታ ያሸነፈውና ስራውን የሚያከናውነው የ ቻይናው የ ባቡር እሯን ኢንጂነሪንግ ግሩፕ ( China Railway Eryuan Engineering Group Co. Ltd. (CREEC)) (http://www.capitalethiopia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=226:addis-ababa-light-railway-project-starts-&catid=35:capital&Itemid=27 ) ጉዳዩን እንዲረዳው ማለትም የሚደርስበትን ወቀሳ እንዲገነዘብ ማረግ ተገቢ ነው። የ ካምፓኒዎች ያለፈ የ ፕሮጀክት አፈፃፀም ወደፊት ከሚሰሩት ሥራ ጋር በ እጅጉ ስለምቆራኝ ቻይናዎች ዝም ብለው ያልፉታል ብሎ ማሰብ አይቻልም።
ለማጠቃለል
የ ባቡር ዝርጋታው ፕሮጀክት አንዱ እና ዋናው የ ትራንስፖርት ችግርመፍቻ መንገድ መሆኑ የታወቀ እና አስደሳች ሥራ ቢሆንም በ ሀገሪቱአሻራዎች ላይ ያለው ጥቁር ነጥብ በደንብ ሊመዘን ይገባዋል። ነፃ ''ሚድያ''ለሌላት ሀገር እና ህዝቡ ስለ ጉዳዩ ለመወያየት ዕድል በሌለው ሁኔታ በህዝቡ ዘንድ የሚፈጥረው ስነ-ልቦናዊ ጉዳት ለመለካት በጣም ከባድመሆኑን ለመረዳት አያዳግትም።
አሁንም ያለው አማራጭ አንድ ይመስለኛል። ዲዛይኑን ማስተካከል እናስራውን የ ሕዝብ ፕሮጀክት አርድርጎ መቀጠል። ይህ ሲደረግ ፕሮጀክቱቀረፃ፣ግምገማ እና የማረጋገጥ ደረጃ ሁሉ ሲያልፍ ገንዘብን እንጂ የ ሀገሪቱንአሻራ ያልታያቸው ባለሙያዎችም ሆኑ ባለስልጣናት ሊወቀሱ ይችላሉ። ይህተፈርቶ ግን ፕሮጀክቱ ልክ ነው ብሎ መቀጠል በ ወንጀሉ የሚጠየቁትንሰዎች ከ ማብዛት በቀር ትርፍ የለውም።ባቡሩም ይሰራልን ፕሮጀክቱምይስተካከልልን።
አበቃሁ።
ጌታቸው
ኦስሎ
No comments:
Post a Comment